Alexander Comrie. Zijn leven en werk

Ds. J. Schipper, onze ambtsbroeder uit Leerdam, heeft op verzoek van uitgeverij De Banier een nieuwe uitgave over het leven en werk van de ”Nederlandse Schot” uit Woubrugge het licht doen zien. Dat is een goede zaak. Het standaardwerk over Comrie, de dissertatie van dr. A.G. Honig, dateert alweer uit 1892, terwijl de biografie van J.H.R. Verboom in 1964 verscheen. Was de publicatie van Verboom vooral gericht op de biografische elementen van Comrie, ds. Schipper geeft in zijn Woord vooraf aan dat hij in zijn boek vooral op de geschriften van Comrie heeft willen ingaan. Nadat hij de summiere gegevens over Comries jeugd en zijn overkomst naar Nederland heeft behandeld, bespreekt hij diens studietijd in Groningen. Daarna wordt de studieperiode in Leiden besproken, waar Comrie promoveerde in de wijsbegeerte op een filosofisch overwerp. Het proefschrift telde 17 bladzijden! Vervolgens kunnen we lezen hoe Comrie predikant is geworden in Woubrugge, zijn eerste en enige standplaats. In die gemeente ging hij niet zoveel op bezoek, maar hij betoonde zich wél een herder – door zijn geschriften! Na een korte bespreking van het karakter en de persoon van Comrie gaat ds. Schipper over tot de behandeling van de geschriften van de Schot. Eerst komt het ABC des geloofs aan de orde, vervolgens de Eigenschappen, de Leerredenen, de Heidelbergse Catechismus en het samen met ds. Nicolaus Holtius geschreven Examen van het Ontwerp van Tolerantie. Tenslotte wordt aandacht besteed aan de Brief en de Missive over de rechtvaardigmaking van de zondaar, aan de vertalingen van belangrijke theologische werken die Comrie tot stand bracht en aan zijn briefwisseling. Een overzicht van de laatste levensjaren van Comrie en een korte impressie van de waardering die de Schot ten deel is gevallen, sluit het boek af. Wat die waardering betreft, komen onder anderen ds. G.H. Kersten, ds. A. Vergunst, ds. F. Mallan, prof. dr. C. Graafland en ds. J.T. Doornenbal aan het woord. In het bijzonder aan de Eigenschappen des geloofs besteedt broeder Schipper veel aandacht. De eerste preek legt het fundament van het geestelijk leven: het geloof is een genade die de ziel op het allernauwst met Christus verenigt. Zonder die vereniging kan er geen sprake van geestelijk leven zijn. Bekend is met name ook de tweede preek, over de rechtvaardigmaking van de zondaar voor God. Aangrijpend is het altijd weer, te lezen hoe de rechtvaardigmaking een rechterlijke daad van God is, een gerichtshandeling, waarbij de Heere de zondaar voor Zijn vierschaar daagt. Maar ook andere facetten van het geestelijk leven krijgen in de Eigenschappen aandacht. Mij trof wat wij lezen op bladzijde85: de beste christenen zijn zij die door vele beproevingen geestelijk geoefend zijn op de weg die God met hen gaat (…) Het zijn de ‘ouden’, die de hitte des daags en de koude des nachts hebben ondervonden. Pas bekeerde mensen of leraren worden soms in de hoogte gestoken, hoewel ze zich nog maar een paar jaar op de weg ten leven bevinden. De ouden in de genade, die zowel het zure als het zoet hebben meegemaakt, worden dan afgeschreven omdat zij het niet in alles met de nieuwelingen in de genade eens zijn. Zo kon Comrie in zijn preken heel praktische en nuchtere opmerkingen maken. Het is een goede zaak dat onze broeder uit Leerdam op deze wijze aandacht heeft besteed aan Alexander Comrie. Persoonlijk heb ik in Comrie altijd zijn evenwichtigheid en zijn Bijbelse wijze van spreken en preken gewaardeerd. Het is met name zijn catechismusverklaring die van veel belang is. Het door Comrie – en niet alleen door hem! – gemaakte onderscheid tussen de habitus (hebbelijkheid) en actus (dadelijkheid) van het geloof, tussen het geloof als genadegift en het geloven als daad van de ziel, is verhelderend. Nog een kleine opmerking. Ds. Schipper schrijft in zijn Woord vooraf dat hij een notenapparaat, een literatuuropgave en een personenregister heeft toegevoegd. Het personenregister heb ik echter niet kunnen vinden. Misschien iets voor een tweede druk? Van harte willen we dit mooi uitgegeven boek bij onze lezers aanbevelen. Men krijgt in kort bestek een schat van informatie aangereikt en het boek laat zich gemakkelijk lezen.