Volk in verwarring
Maarten Luther spijkerde vijfhonderd jaar geleden 95 stellingen aan de kerkdeur in Wittenberg. Die herinnering maakt van 2017
het Lutherjaar. In dat kader gebruikte De Nieuwe Kerk [Amsterdam] Luther als een van de thema’s voor de zomerexpositie Reis in de tijd, wijdde Museum Catharijneconvent (Utrecht) een tentoonstelling aan Luther en ontwikkelde Playmobil een speciale editie Luther-poppetjes. De Reformatie is echter meer dan Luther alleen. Het boek Volk in verwarring weet dat op heldere wijze te verwoorden.
In het boek heeft redacteur dr. Enny de Bruijn —tevens cultuurredacteur bij het Reformatorisch Dagblad— een reeks collega-wetenschappers uit de historische en theologische hoek bijeengebracht. Hun bijdragen maken duidelijk dat de Reformatie niet
alleen een beweging was van grote en geleerde mannen, maar ook van gewone ambachtslieden, huisvrouwen, boeren en kooplui. Het boek gaat juist over gewone mensen die hun weg moesten zoeken in de periode 1520-1650. In twintig hoofdstukken van verschillende auteurs komen verhalen uit evenzovele dorpen en steden aan bod. Die regionale hoofdstukken worden afgewisseld met hoofdstukken over algemenere thema’s, zoals de Beeldenstorm, vluchtelingen, martelaren, eredienst en de vorming van een gereformeerde staat.
De Bruijn koos ervoor alleen de regio’s te behandelen die tot het huidige Nederland behoren. Door deze keuze ontbreken gebeurtenissen uit de Zuidelijke Nederlanden en komen juist de vaak wat onbekendere verhalen uit de Noordelijke Nederlanden nu eens voor het voetlicht. De verhalen maken duidelijk dat de Reformatie in de vroege zestiende eeuw allereerst op gang kwam in de kustprovincies en langs de grote rivieren, waar kooplieden internationale handelscontacten onderhielden en daardoor gemakkelijker in aanraking kwamen met nieuwe ideeën.
Het boek geeft een goed beeld van de tijd van verwarring, angst, onzekerheid en polarisatie die de Reformatie voor gewone mensen was. Aan de hand van bronnenonderzoek komen de auteurs met heldere voorbeelden uit het dagelijks leven, zoals een schoolmeester
die een hoger salaris eist als hij de kinderen psalmen en catechismusvragen moet gaan leren.
Een ander relaas gaat over een weduwe die hervormingsgezinde bijeenkomsten organiseerde en dat met de dood moest bekopen. Deze verhalen van gewone mensen brengen de Reformatie voor de lezer dichterbij en tonen hoe veelzijdig de geschiedenis van de Reformatie was.
