Voor religie en vrijheid

Momenteel is hij leraar geschiedenis en maatschappijleer aan het Wartburgcollege (locatie Guido de Brès) te Rotterdam en universitair docent kerkgeschiedenis aan het (Hersteld) Hervormd Seminarie (Vrije Universiteit). Dit boek zal in het curriculum van VWO-5 op de Guido de Brès een plaats krijgen. Het boek bevat Protestantse teksten over rechtstaat, tolerantie en christelijk burgerschap. Na een inleiding komen de volgende begrippen en personen aan de orde: Relevantie, Christelijke vrijheid, Luther en Calvijn, bescheidenheid, rechtstaat, ‘Gulden vrijheid’, publieke volkskerk, theocratisch intermezzo, Ulrik Huber, Liberale staat en Réveil, Lohman en de hoogste vrijheid en de Vroege kerk. Dan volgen op blz. 45 een aantal stellingen, waarvan ik er enkele noem: De strijd om de christelijke vrijheid vormt het fundament van de Nederlandse geschiedenis en cultuur; Tolerante is een christelijke deugd, en geen kwestie van concessie (of tactiek of strategie) maar van confessie (aldus Van Ruler); Artikel 36 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis was in de zeventiende en achttiende eeuw niet aan de politieke orde, omdat de vooronderstelling (een gereformeerde staat) zich niet had voorgedaan (Van Deursen). De teksten die over deze materie gaan zijn: 1. De Blijde Inkomste (Joyeuse Entréé) 1356 2. Maarten Luther, De vrijheid van een christen 1520 3. Protestatio 1529 met bijlage Dr. W. Aalders, ‘Waarom wordt gij een protestant genoemd? 4. Guido de Brès, Brief aan Filips II, 1561 5. Johannes Calvijn, Politiek testament (preek over II Samuel 5:1-5 uit 1562) 6. De Unie van Utrecht, artikel XIII, 1579 7. Het Plakkaat van Verlatinge, 1581 8. Het Wilhelmus 9. Adriaan Valerius, uit de Nederlantsche Gedenck-Clanck, 1626 Dan volgt een Theocratisch intermezzo met bijdragen van Arnold A. van Ruler, Gerrit Holdijk, G. Groen van Prinsterer, Alexander Frederik de Savornin Lohman, O. Noordmans, Paul Scholten, over de Christelijke vrijheid en Nederlandschap en Het geloof in het Nederlands volksleven, met als bijlage de briefwisseling tussen Paul Scholten en Johan Huizinga over het Nederlandse geestesmerk en tenslotte een gedicht van J.W. Schulte Nordholt: Gouda uit 1961. Hier ligt ook een link met de afbeelding op de omslag: Het eerste raam van de St. Jan in Gouda, het Statenglas uit 1596 gewijd aan ‘De vrijheid van consciëntie’. Het glas is een allegorie van de overwinning van de gewetensvrijheid op de tirannie: een naakte vrouwenfiguur, de Gewetensvrijheid, is gezeten op een zegewagen, die door vijf deugden wordt getrokken en een man met een gebroken zwaard, de tirannie, verplettert. Beter dan de achterkant van dit boek kan ik het boek niet samenvatten. Maar hopelijk nodigt deze samenvatting uit om het totale boek grondig te lezen, herlezen, bestuderen en er lessen uit te trekken. Citaat: ‘Het christelijk geloof heeft een doorslaggevende rol gespeeld bij het ontstaan van onze rechtstaat en tolerantie. Volgens het liberale verhaal, dat heden ten dage dominant is, hebben wij onze democratie, rechtstaat en verdraagzaamheid aan de Verlichting, de Franse Revolutie en de liberale Grondwetten uit de negentiende eeuw te danken. Niets is minder waar. In dit boek zijn teksten bijeengebracht uit de gehele christelijke traditie, van de Middeleeuwen tot Luther en Calvijn, calvinistische rechtsgeleerden, mannen van het Réveil als Groen van Prinsterer en A. F. de Savornin Lohman, en latere denkers O. Noordmans, Paul Scholten, A.A. van Ruler en G. Holdijk. Zij maken duidelijk dat het christelijk Godsbeeld en mensbeeld de basis legde voor de waarden van onze rechtstaat en voor echte tolerantie, dat heel wat verdraagzamer is dan de tolerantie van veel hedendaagse liberalen. Zonder christelijk geloof geen vrijheid, geen rechtstaat, geen democratie - is de centrale stelling van dit waardevolle boek. Het boek is niet gemakkelijk eigen te maken, daar moet u moeite voor doen, maar deze moeite wordt rijkelijk beloond. Wie geïnteresseerd is n politiek en religie moet dit boek beslist lezen. Volgend jaar start een groep VWO-leerlingen om het boek te lezen, te bestuderen en ook om het in toetsen of opdrachten te verwerken. We zijn benieuwd naar het resultaat. Het is een aanwinst voor persoonlijk gebruik, in het gezin, op school, in de politiek en in de kerk. Van harte aanbevolen!