Zoeken en zeker vinden
Doordat het verhaal speelt in de tijd waarin het protestantse geloof erg werd aangevallen, komt de essentie van het geloof in de gesprekken vaak aan de orde. Daarbij speelt de inhoud van de catechismus een belangrijke rol. Die komt opeens in het gewone leven van elke dag te staan. Dat was indertijd ook de bedoeling van de schrijver, M. Timmermans. Hij had als godsdienstleraar veel contact met jongeren en zocht naar een manier om de inhoud van de catechismus dichter bij hen te brengen. Hij dook in de geschiedenis en schreef een verhaal dat speelt in de tijd waarin juist dat bijbelse geloof werd verboden en aangevallen. Timmermans heeft veel kennis van de geschiedenis van Europa in die tijd en van de inhoud van de catechismus. Die kennis koppelt hij in deze roman op een logische, leerzame manier aan elkaar. De hoofdpersoon is een serieuze jongeman, die veel nadenkt over het geloof.
Deel 1: Wat zoekt gij?
Johan von Breitenfeld, zoon van een smid, woont in een stadje vlakbij Worms. Er dreigt oorlog. Een heftige strijd tussen rooms-katholieken en protestanten. Vooral generaal Tilly is dreigend aanwezig met zijn verwoestende legermacht. De mensen zijn ongerust en bang! Tot nu toe leven ze in de omgeving van Worms in vrede met elkaar, ondanks de verschillen in geloof. Het gezin van Johan is protestants. Johan tobt over de vraag of hij wel een kind van God is. En hoe kun je dat zeker weten? In gesprekken met zijn vriend, de oude, gelovige boswachter Frederik, stelt hij daarover vragen en krijgt antwoorden. Uit die antwoorden blijkt dat zijn vragen in de catechismus aan de orde komen. Zo blijkt die catechismus geen theoretisch boek te zijn, maar juist antwoord te geven op alledaagse geloofsvragen. Johan ontmoet een meisje waar hij verliefd op wordt. Dat meisje is rooms-katholiek, wat aanvankelijk geen probleem is voor Johan. Hij ontmoet Karl, de protestantse stadskoerier van Worms en sluit vriendschap met hem. Ook in gesprekken met deze koerier komt de kern van het geloof aan de orde. De stadskoerier krijgt opdracht naar Denemarken te reizen om hulp te vragen in de strijd voor vrijheid van godsdienst. Hij vraagt Johan om met hem mee te gaan.
Deel 2: Wie zoekt zal vinden
Johan en Karl reizen samen te paard naar Denemarken om bij de Deense regering steun voor de stedenbond te zoeken. Het is een spannende tocht in een omgeving waar oorlog dreigt. Onderweg ontmoeten ze een monnik, die overste van een klooster blijkt te zijn. Die heeft al snel in de gaten dat de twee jongemannen protestanten zijn en begint hun van alles te vragen. Zo ontstaan mooie geloofsgesprekken over de roomse en de protestantse leer. Door goed te luisteren groeit bij Johan de kennis van de Bijbel. De gesprekken gaan in zo’n prettige sfeer, dat de monnik hen uitnodigt in het klooster te overnachten. Daarna gaat de reis verder en na veel ontmoetingen, wederwaardigheden en gesprekken komen ze uiteindelijk in Kopenhagen. Daar kan de koerier zijn opdracht uitvoeren en wachten op een antwoord. De terugreis kan beginnen.
Deel 3: Het geloof behouden
Die terugreis is nog spannender dan de heenreis. Onderweg ontmoeten ze verschillende keren ongelofelijk ruwe soldaten van generaal Tilly. Gelukkig zijn er ook betrouwbare mensen die hen helpen, zoals de broeders uit het klooster waar ze op de heenreis geweest zijn. Eindelijk komt Johan weer in zijn eigen omgeving. Ook daar blijken de soldaten behoorlijk huisgehouden te hebben! De mensen zijn schuw en bang. Veel protestanten zijn gevlucht, gevangen of gedood. Hun huizen geplunderd. Na lange tijd ontmoet Johan ook zijn meisje weer. Haar familie is gespaard en heel blij dat Johan na de lange reis weer veilig is teruggekomen. Maar heeft Johans relatie met zijn meisje nog wel toekomst? Voordat hij daarover een beslissing neemt, wil hij zo snel mogelijk naar het dorp waar zijn ouders wonen. Het laat zich raden dat ook daar veel is gebeurd!
Dit boek is, zoals ik aan het begin al zei, een heruitgave van de eerder verschenen boeken ‘Wat zoekt gij?’, ‘Wie zoekt zal vinden’ en ‘Het geloof behouden’. Nu zijn die drie dus verschenen in één band. Het nadeel daarvan is dat het een dik boek is geworden. In een tijd waarin jongeren over het algemeen weinig lezen, lijkt me dat een drempel. Ook vind ik het jammer dat het taalgebruik in de geloofsgesprekken soms archaisch is. Dat past natuurlijk in de tijd waarin het verhaal speelt, maar voor jongeren in deze tijd is dat lastig. Hier en daar wat aanpassingen door eigentijdser taalgebruik zou in deze heruitgave niet verkeerd geweest zijn.
Het is heel bijzonder hoe de schrijver de invalshoek van de geschiedenis heeft gekozen om de inhoud van de catechismus ‘in het gewone leven’ te zetten. Het is hem goed gelukt te laten zien hoe het geloof van Johan tot verdieping komt. Mijn aanvankelijk negatieve houding is al lezend omgeslagen. Wat me eerst kritisch maakte vind ik nu een bijzaak. Het is een geweldig boek! De schrijver is er echt in geslaagd dit stukje geschiedenis tot leven te wekken en het belang van de inhoud van de catechismus voor het voetlicht te brengen. Al met al is dit een boek geworden voor toch wel minimaal 15-jarigen, die gewend zijn te lezen. Maar ook ouderen kan ik het echt aanraden!
